De gemeentelijke organisatie verder professionaliseren: dat is een belangrijk speerpunt voor deze collegeperiode en ook in deze begroting. Zodat inwoners - nu en in de toekomst - kunnen rekenen of kwalitatief uitstekende dienstverlening: inhoudelijk correct, op tijd en met persoonlijke aandacht.
7.1 Burgerzaken
In 2024 neemt de vraag naar diensten toe. Bijvoorbeeld door:
- een forse toename in aanvragen van reisdocumenten, in ieder geval tot en met 2029. Deze piek is het gevolg van de invoering van een langere geldigheidsduur van paspoorten en identiteitsbewijzen;
- door een nieuwe en de inschrijving van arbeidsmigranten in de BRP.
Tel daarbij op dat werkzaamheden complexer worden. Kortom: meer en complexer werk en dat in een krappe arbeidsmarkt. De snelheid waarmee bovenstaande ontwikkelingen op ons afkomen, vragen een wendbare, flexibele inzet en aanvullende competenties van team en medewerkers. We werken met een strategisch ontwikkelplan burgerzaken om de komende jaren voldoende toegerust te zijn om de gevraagde kwaliteit en dienstverlening te blijven waarborgen.
Dit gaan we doen:
- We leiden zelf medewerkers op, om de groeiende en steeds complexere diensten te kunnen blijven leveren.
- We zoeken ook naar oplossingen in de samenwerking met Venray en andere omliggende gemeentes.
- Rondom de inschrijvingen arbeidsmigranten werken we in een landelijk experiment om grip en zicht te krijgen op de registratie en huisvesting van de arbeidsmigranten in onze gemeente.
7.2 Openbare orde en veiligheid (beleidsveld 7.3)
Wij willen dat iedereen in onze gemeente kan wonen, verblijven en ondernemen en zich daarbij ook veilig voelt. Het thema veiligheid staat wellicht hier op een vreemde plek; eerder loopt het als een rode draad door alle voorgaande programma’s.
De ontwikkelingen in onze huidige samenleving laten in ieder geval een aantal grote veiligheidsuitdagingen zien die ook in de komende jaren onze aandacht en inzet blijven vragen. Het betreft thema’s als georganiseerde en ondermijnende criminaliteit (waaronder mensenhandel), maatschappelijke onrust/polarisatie/verharde samenleving en kwetsbare groepen.
Dit gaan we doen:
- Om een effectieve invulling te blijven geven aan de regierol van de gemeente, leggen we in 2024 een nieuw Integraal Veiligheidsplan 2024-2027 aan de raad voor.
- We bundelen onze krachten met wetshandhavingsinstanties en partners om georganiseerde criminaliteit te bestrijden.
- We bevorderen de dialoog tussen diverse groepen in de samenleving om maatschappelijke onrust en polarisatie te verminderen en versterken we de toegang tot sociale diensten om kwetsbare doelgroepen te beschermen.
- In de uitvoering van de Regio Deal, specifiek het thema 'Investeren in een veilige en leefbare omgeving en aanpak van ondermijnende criminaliteit', voeren we projecten uit gericht op de bestuurlijke aanpak ondermijning (zoals ACT!, Keurmerk Veilig Ondernemen Buitengebied, Meld Misdaad Anoniem).
- Het Bibob- instrumentarium is herijkt. De komende jaren passen we de Bibob-toets op steeds meer aanvragen toe. Met de Bibob-toets onderzoeken we of een aanvrager en zijn zakelijke kring integer zijn. En dus of er gevaar bestaat voor crimineel misbruik van bijvoorbeeld vergunningen, subsidies en vastgoedtransacties.
- We implementeren het regionale beleid mensenhandel.
- De samenwerking met het Zorg- en Veiligheidshuis zetten we voort.
We zijn ons bewust van onvoorspelbare rampen en crises en de mogelijke impact daarvan op de gemeente en de ambtelijke organisatie. We blijven voorbereid op de aanpak van rampen/crises in de breedste zin van het woord (uitval systemen, hittestress, brand door droogte, overstromingen, virussen, planten/dierziektes, et cetera). De coronacrisis en de opvang van ontheemden, maakt duidelijk dat crisisbeheersing om een integrale benadering van fysieke, sociale en maatschappelijke veiligheid, gezondheid en openbare orde vraagt. Intensieve samenwerking blijft nodig. De kerntakendiscussie binnen de Veiligheidsregio is nog niet afgerond. Het effect op de meerjarenbegroting is daarom nog onduidelijk. Loon- en prijsstijgingen vragen een structurele verhoging van de gemeentelijke bijdrage.
7.3 Toezicht en handhaving (beleidsveld 7.4)
Slagvaardiger zijn in toezicht en handhaving: met die ambitie hebben we de afgelopen jaren stappen gezet om toezicht en handhaving zelf weer te organiseren, dichter bij de organisatie en bestuur.
In 2023 hebben we een nieuw meerjarig VTH-beleid (Vergunningen, Toezicht en Handhaving) opgesteld, met daarin de prioriteiten voor de komende jaren. De belangrijkste thema’s betreffen: actualisatie IPPC-vergunningen (zie ook paragraaf 5.2) en toezicht en handhaving rond de huisvesting van arbeidsmigranten, ondermijning en energie.
Dit gaan we doen:
- We ronden de samenwerking met Venray af. 2024 is het laatste jaar van de samenwerking. Tegelijkertijd breiden we onze eigen capaciteit verder uit.
- We investeren in een verbetering van onze processen en daarmee onze kwaliteit van dienstverlening.
Voor de ontwikkeling van Toezicht en handhaving is structureel € 500.000,- extra in de begroting opgenomen.
Als gevolg van krapte bij de politie, de energie- en klimaatdoelstellingen, de woonopgave en diverse landelijke onderzoeken vindt de komende jaren een doorontwikkeling plaats van het toezichtstelsel van gemeenten, omgevingsdiensten en provincies. Dit kan gevolgen hebben voor de wijze waarop toezicht en handhaving momenteel is georganiseerd binnen de gemeente en de Omgevingsdienst RUDLN. Voor wat betreft de Omgevingsdienst is duidelijk dat hier, ingegeven door landelijke eisen, een ontwikkeling ingezet gaat worden. Het huidige construct voldoet namelijk niet aan de vereisten. Dit heeft ook financiële gevolgen. Het exacte bedrag is echter nog niet in beeld.
7.4 Overhead (beleidsveld 7.5)
Dienstverlening, informatievoorziening en digitale transformatie
In de periode 2024-2027 richten we onze dienstverlening beter in volgens de behoefte van de inwoners, ondernemers en verenigingen. Die behoeften hebben we duidelijk in beeld. Inwoners willen vooral gemakkelijker contact opnemen met de gemeente.
Een toename van gemeentelijke taken, een groei van een gemeentelijke organisatie, een toenemende digitalisering en dataficering van onze maatschappij en nieuwe wetgeving, vragen om een modernisering en doorontwikkeling van Bedrijfsvoering, systemen en ICT-middelen. Medewerkers en inwoners moeten altijd kunnen bouwen op betrouwbare informatie in een veilige, digitale omgeving.
Onze belangrijkste uitdagingen zijn:
- digitale dienstverlening veilig, eenvoudig en toegankelijk inrichten zodat iedereen deze kan gebruiken; ook mensen die minder digitaal vaardig zijn (vanuit het programma sociale basis werken we ook aan een verbetering van digitale vaardigheden; zie paragraaf 2.5);
- verbeteren van onze telefonische bereikbaarheid en het naleven van terugbelverzoeken;
- digitaal meer inzicht verschaffen in de status van een aanvraag of melding. We doen dit in samenhang met de inspanningen voor de implementatie van de Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer (Wmebv);
- duidelijker en transparanter informatie publiceren. Transparant betekent hierbij dat we duidelijk en in begrijpelijke taal uitleggen wat we doen en waarom. De behoefte van de inwoner en ondernemer staat hierbij centraal. Documenten en gegevens zijn eenvoudig beschikbaar. We helpen mensen om de informatie te vinden die zij zoeken.
Dit gaan we doen:
- We werken in de coöperatie Dimpact met de andere leden aan (nieuwe) oplossingen voor publieke digitale dienstverlening.
- We versterken de vaardigheden van medewerkers, zodat zij nog meer dan voorheen denken en handelen vanuit de gedachte ‘de klant centraal’. Om dit te bereiken, betrekken we inwoners bij de ontwikkeling van beleid en uitvoering.
- We maken stappen in de digitale transformatie van onze organisatie. We gaan door op de ingeslagen weg; verbeteren processen, de toegankelijkheid van systemen en transparantie van informatievoorziening.
- We investeren in middelen en personeelscapaciteit voor de digitalisering en procesmatig werken. De digitale ontwikkelingen gaan heel snel. Om daarop snel en wendbaar in te spelen, willen we voor de komende jaren een Digitaal Transformatie Ontwikkelbudget organiseren.
Organisatieontwikkeling en programmatisch werken
De gemeentelijke organisatie maakt een transformatie door: in een tijdgeest waarin steeds meer van ons wordt gevraagd, waar we te maken krijgen met nieuwe wet- en regelgeving (onder andere Open Overheid) en waar opgaven buiten complexer worden, moeten we als organisatie flexibel zijn, efficiënt in kunnen spelen op vragen en veranderingen ‘buiten’ en tegelijkertijd in control zijn. Hiervoor zijn we in 2022 een doorontwikkeling van de organisatie gestart, die ook de komende jaren nog verder vorm krijgt. Sleutelwoorden in die organisatieontwikkeling zijn onder andere:
Samenwerken: als gemeente vervullen we andere rollen; steeds minder vaak als kartrekker of initiatiefnemer; steeds vaker als ondersteuner of facilitator. Dit vraagt om andere competenties van medewerkers en bovenal meer samenwerking met partijen buiten: inwoners, ondernemers of maatschappelijke partners bijvoorbeeld.
Integraal werken: ofwel, werken over de grenzen van beleidsterreinen en zelfs de eigen organisatie heen. Maatschappelijke vraagstukken op het gebied van – bijvoorbeeld woningbouw, arbeidsmigranten of de energietransitie – kennen vele facetten. Die kunnen we niet meer vanuit één team of cluster oplossen. Sterker nog: die kunnen we als gemeente niet alleen oplossen.
Dit gaan we doen:
- In 2024 starten we met programmatisch werken; een manier van werken die ons helpt om flexibel in te kunnen spelen op grote veranderopgaven. Tevens verandert hiermee de structuur van onze organisatie. Programmamanagers worden verantwoordelijk voor de sturing op en inrichting van integrale programma’s (waarvan de eerste contouren in deze begroting al zichtbaar zijn). Zij stellen voor elk programma een programmaplan op; deze landen in de begroting van 2025. We wachten niet tot de hele organisatie staat; in de pilotprogramma’s Vitale Kernen en Duurzaam Horst aan de Maas zetten we al stappen en doen we ervaring op met deze nieuwe manier van werken.
- We herzien de planning & control (P&C)-cyclus, in nauw overleg met college en raad.
- We investeren in de ontwikkeling van competenties en vaardigheden van medewerkers. Denk aan samenwerken, programmatisch werken, regie op de loopbaan en bestuurlijke sensitiviteit (zie ook paragraaf 7.5).
In de begroting 2024 – 2027 zijn jaarlijks extra financiële middelen opgenomen voor deze organisatieontwikkeling.
Communicatie
In de komende jaren staan het college en de gemeenteraad voor grote besluiten, met een grote maatschappelijke impact. Denk aan besluiten over onderwerpen als de Omgevingsvisie, grootschalige energieopwek en de toekomst van de agrarische sector.
In de eerder geschetste dynamiek, wordt transparante communicatie steeds belangrijker. Dat wil zeggen: helder uitleggen wat we doen, wat onze rol is en welke besluiten we – waarom – nemen. Maar ook: het gesprek met inwoners faciliteren en participatie bevorderen.
Dit gaan we doen:
- Communicatie is een buitenboordmotor voor organisatieontwikkeling; het is belangrijk om medewerkers goed mee te nemen in de ontwikkeling die we als organisatie doormaken. We versterken tijdelijk onze capaciteit, vooral voor interne (verander)communicatie.
- In een krappe arbeidsmarkt kan goede communicatie (employer branding) het verschil maken om potentiële medewerkers aan onze organisatie te binden en te (blijven) boeien. We versterken het werkgeversmerk en met interne en externe campagnes zorgen we voor betere zichtbaarheid van vacatures.
Samenwerking
Samenwerken – onder andere met gemeente Venray – helpt ons om adequaat in te spelen op complexe vraagstukken, kwaliteit te borgen en te verbeteren en kosten beheersbaar te houden.
De opgeleverde evaluatie over de samenwerking met gemeente Venray laat zien dat we veel hebben bereikt, maar ook dat we nog veel winst kunnen behalen. Willen we volgende stappen zetten, dan is een robuuste samenwerking nodig. Dat vraagt om inspanningen en investeringen van beide partijen.
Daar waar we in 2022 en 2023 middelen beschikbaar hadden (beschikbaar gesteld bij de instelling van de GR) is voor 2024 en 2025 aanvullend een bedrag nodig voor communicatie en programmamanagement.
7.5 Bestuur (beleidsveld 7.2)
We staan voor grote maatschappelijke opgaven. Hiervoor is nodig dat de gemeenteraad, college en ambtelijke organisatie anders gaan samenwerken. Hierdoor komen we tot snellere, betere en duidelijke besluiten. Dit is bestuurlijke vernieuwing, geen doel op zich, maar een nieuwe manier van samenwerken om de grote maatschappelijke opgaven te realiseren.
Dit gaan we doen:
- We ontwikkelen onze politiek-bestuurlijke sensitiviteit om het college en de raad beter te kunnen adviseren en te helpen bij koersvaste, integrale besluitvorming.
- We verbeteren het samenspel tussen (bestuurlijk en ambtelijk) opdrachtgever- en opdrachtnemerschap.
7.6 Algemene baten en lasten
Uitgangspunt voor de (meerjaren)begroting is en blijft dat die structureel in evenwicht is. Structurele lasten worden gedekt door structurele baten. Hierbij hoort logischerwijs ook, dat we de financiële weerbaarheid niet verlagen.
De jaarschijf 2024 en 2025 van deze begroting zijn structureel sluitend waarbij het structurele overschot in 2024 € 2,9 miljoen en in 2025 € 4,7 miljoen bedraagt. Hiermee voldoen we aan de eisen van de onze toezichthouder, de Provincie. De jaarschijven 2026 en 2027 van de meerjarenraming zijn niet structureel sluitend en zijn respectievelijk € 1,4 miljoen en 2,8 miljoen negatief.
De tekorten in 2026 en 2027 worden voornamelijk veroorzaakt doordat het Rijk vanaf 2026 het trap op/trap af principe loslaat. Hierdoor ontvangen gemeenten structureel ongeveer € 3 miljard minder. Op landelijk niveau vinden de komende periode nog veelvuldig gesprekken plaats over de financiering van gemeenten door het Rijk vanaf 2026. Gelet op deze financiële onzekerheid heeft de raad bij de Kaderbrief 2023 reeds aangegeven dat we vooruitlopend hierop niet nu al onze ambities naar beneden gaan bijstellen of forse ombuigingen in de begroting gaan verwerken. Het besluit bij de Kaderbrief is ook in lijn met het advies van de VNG.
Gelet op de hierboven genoemde onzekerheden en de dreiging van een hoge inflatie en stijgende (grondstof- en energie)kosten, streven we ernaar onze reservepositie en ons weerstandsvermogen verder te verstevigen en bouwen we een buffer op om toekomstige tegenvallers op te kunnen vangen. Zo voegen we binnen de kaders van een sluitende begroting in 2024 € 2 miljoen en in 2025 € 4 miljoen toe aan de algemene reserve. Ook schuiven we geen onnodige kosten door naar de toekomst en zijn we continue op zoek naar een gezond evenwicht tussen ambitie (wat willen we bereiken?) en lastendruk (wat vragen we van onze inwoners en bedrijven?).
7.7 Algemene dekkingsmiddelen
Na jaren van discussie en onduidelijkheid is er duidelijkheid over de uitkomsten van de zogenaamde herijking van het Gemeentefonds. Een herijking die voor onze gemeente positief uitpakt. Vervolgens zien we dat gemeenten door de zogenaamde trap op / trap af systematiek een paar jaren relatief veel geld erbij krijgen. Echter, het Rijk kondigt tegelijk ook aan om vanaf 2026 te willen stoppen met die methodiek. Dat leidt tot heel veel onzekerheid over de structurele ontwikkeling van de belangrijkste inkomstenbron van de gemeente vanaf 2027. Onzekerheid bestaat er ook omtrent (de gevolgen van) loon- en prijsinflatie. Gegeven die (onzekere) omstandigheden staan we gezamenlijk voor de uitdaging om een stabiel financieel beleid te voeren.
De OZB-opbrengsten zijn vanaf 2023 als een constante opbrengst ingerekend. Eenzelfde systematiek als bij de kosten: begroten tegen constante prijzen. Constante prijzen die met de meicirculaire geïndexeerd worden naar het niveau van volgend jaar.
De OZB-tarieven niet-woningen blijven al vele jaren ver achter bij het gemiddelde van alle gemeenten in de provincie Limburg. In deze begroting gaan we er van uit dat in de periode 2024 -2027 het OZB-tarief niet-woningen gelijkmatig toegroeit naar het provinciale gemiddelde. Concreet betekent dit jaarlijks vanaf 2024, naast de reguliere inflatiecorrectie een extra stijging van 5%.
Bij dit programma horen de volgende beleidsvelden:
7.1 Burgerzaken
7.2 Bestuur
7.3 Openbare orde en veiligheid
7.4 Toezicht en handhaving
7.5 Overhead
7.6 Financiën