In Horst aan de Maas ‘bouwen’ we letterlijk en figuurlijk aan vitale kernen. Kernen waar het fijn wonen is, in een woning die past, in een groene wijk. Kernen waar mensen naar elkaar omkijken, elkaar ontmoeten en waar verbindingen ontstaan. Kernen met een florerend verenigingsleven en voldoende vrijwilligers. Kernen waar inwoners zelf het initiatief en hun verantwoordelijkheid nemen voor elkaar en voor hun leefomgeving. Kernen waarin iedereen mee kan doen, ongeacht zijn of haar afkomst of achtergrond. Voorzieningen op het gebied van sport, cultuur en ontmoeten, versterken die kernen en de sociale verbondenheid.
1.1 Wonen, bouwen en bouwgrondexploitaties (beleidsveld 1.1 en 1.2)
In het Masterplan Wonen 2021-2025 is een duidelijke ambitie opgenomen: het herstellen van de balans op de woningmarkt. Zodat inwoners kunnen wonen in een woning die bij ze past en op een plek waar zij zich thuis voelen. Dit doen we onder andere door het vergunnen van 1000 woningen tot en met 2025, waarvan twee derde betaalbare nieuwbouwwoningen.
We werken volgens het vastgestelde Uitvoeringsplan en de Dorpsplannen Wonen waarin samen met inwoners de behoeften per kern zijn uitgewerkt. We zien dat er vooral behoefte is aan levensloopbestendige woningen voor senioren en betaalbare woningen voor starters. We hebben ook aandacht voor andere doelgroepen, in het bijzonder kwetsbare inwoners zoals statushouders, mensen met een zorgbehoefte, internationale werknemers (zie ook paragraaf 6.1) en woonwagenbewoners.
Dit gaan we doen:
- We werken aan ongeveer 30 woningbouwprojecten in bijna alle kernen. Bij een aantal grote projecten - zoals Siebersbroek in Lottum, Meteriksveld in Meterik en de Oude Holstraat in Hegelsom - gaat in het vierde kwartaal van 2023 de schop in de grond. In 2024 kunnen de eerste bewoners hun intrek nemen in een nieuwe woning. Daarnaast zijn we gestart met de bestemmingsplanprocedures voor de locaties Mäöleveld en met fase 2 van de Wouterstraat in America.
- Om onze ambitie op het gebied van woningbouw te kunnen realiseren, zijn naar verwachting meer bouwgronden nodig dan de beperkte voorraad die nu in ons bezit is. Dit betekent dat we voorafgaand aan de vergunningverlening, plannen voorbereiden en eventueel gronden aankopen.
- Bij nieuwbouw hanteren we uitgangspunten voor klimaat-adaptief bouwen met voldoende ruimte voor spelen, groen, bewegen en ontmoeten. Dat kan tot gevolg hebben dat de grondexploitaties minder opbrengend vermogen hebben of zelfs verliesgevend worden.
- We maken beleid om beter te kunnen sturen op betaalbaarheid, beschikbaarheid en verdeling van schaarse woningen. Dit doen we vooral in regioverband. Daar waar nodig, schakelen we externe expertise in.
- We voeren het in 2023 vastgestelde Woonwagenbeleid uit. Hiervoor is een krediet beschikbaar gesteld van € 769.000. Bestaande locaties knappen we op en breiden we uit. De planning is twee nieuwe woonwagenlocaties te realiseren. Daar stellen we grondexploitaties voor op. De kapitaallasten komen dan te vervallen en de middelen hevelen we dan over naar de vast te stellen grondexploitaties.
- De vraagstukken voor herontwikkeling van inbreidingslocaties zijn nadrukkelijker in beeld. Dit doen we ook bij revitalisering van bestaande wijken. We starten vanaf 2024 met verkenningen zoals we in het hoofdlijnenakkoord hebben afgesproken.
- We zijn gestart met de voorbereiding om in 2024 - samen met Wonen Limburg - flexwoningen in drie kernen te realiseren.
- We vergroenen en verduurzamen wijken. Zie ook paragraaf 3.2: Openbaar groen, bossen en landschap.
- We stimuleren inwoners en partners om de bestaande woningvoorraad duurzamer en levensloopbestendig te maken.
1.2 Bereikbaarheid, verkeersveiligheid en mobiliteit (beleidsveld 1.3)
Een goede bereikbaarheid van voorzieningen, een sterke infrastructuur in en tussen onze kernen en verkeersveiligheid zijn belangrijke voorwaarden voor vitale kernen. Eind 2023 leggen we een nieuw Wegbeheerplan 2023-2027 voor aan de raad.
Dit gaan we doen:
- We zijn terughoudend met het aanleggen van meer asfalt. Wel blijven we investeren in het behoud van de kwaliteit van openbare wegen. Vooruitlopend op en in lijn met het nieuwe Wegbeheerplan, zijn in de begroting van 2023 toekomstige investeringsbijdragen voor het revitaliseren van wegen geïndexeerd. Dit betekent dat we in 2024 € 3 miljoen en vanaf 2025 jaarlijks € 4 miljoen beschikbaar hebben voor het herstel en de reconstructie van wegen.
- We onderhouden wegen om deze gedurende de maximale levensduur functioneel en veilig te houden (op basisniveau). Hiervoor hebben we vanuit het huidige Wegbeheerplan jaarlijks € 1,5 miljoen beschikbaar. We zien echter dat kosten als gevolg van loon- en prijsstijgingen toenemen. Ook hebben we de afgelopen jaren meer wegen in ons beheer gekregen. Uit het nieuwe Wegbeheerplan moet blijken in hoeverre dit bedrag toereikend is.
- In de periode 2024 -2027 investeren we in de belangrijkste knelpunten op het gebied van verkeersveiligheid en in de verduurzaming van mobiliteit. Denk hierbij aan:
- de transitie van fossiele brandstoffen naar alternatieven zoals elektrisch rijden, zoals aanpassingen in de infrastructuur;
- de overstap van auto naar actieve mobiliteit (lopen en fietsen) en OV. Daarvoor zijn fysieke aanpassingen nodig zoals betere voorzieningen voor de fiets, maar ook overstappunten.
- verkeersmaatregelen om hinder voor de omgeving door autoverkeer (fijnstof, geluid etc.) te verminderen;
- de invoering van de gebiedsontsluitingsweg (GOW 30); een categorie wegen tussen de 30- en 50 kilometerzones zoals we ze nu kennen. Hiervoor moeten we infrastructureel een aantal grote veranderingen doorvoeren;
- het terugdringen van de risico’s van vracht- en landbouwverkeer in onze kernen.
In deze begroting is hiervoor in de periode 2024 – 2027 jaarlijks een bedrag van € 500.000 opgenomen. Daarnaast wordt er regionaal vanuit Trendsportal geïnvesteerd in de verduurzaming van mobiliteit, waaronder in de logistieke aanpak, fietsstimulering en duurzaam leervervoer. Eind 2023 / begin 2024 maken we mobiliteitsprogramma’s en een projectenlijst met een gedetailleerd overzicht van inspanningen en bijbehorende investeringen.
1.3 Inwonersparticipatie en -initiatieven (beleidsveld 1.6)
Krachtige gemeenschappen, waarin inwoners elkaar ontmoeten en omzien naar elkaar, vormen het fundament voor Vitale Kernen. We zien een groei van (de behoefte aan) dorpsondersteuners of een andere vorm van ‘noaberzorg’, die ontstaan vanuit vrijwilligersinitiatieven in de kernen. Ook inwonerinitiatieven in de fysieke ruimte, zoals het aanleggen van een speelbos of particuliere groen- en speeltuinbeheerders, dragen bij aan (plekken voor) ontmoeting en het inzetten op de eigen kracht van inwoners.
Onze rol als gemeente is om activiteiten en initiatieven die bijdragen aan vitale gemeenschappen aan te jagen, te faciliteren, ondersteunen en waarderen. De regie over het initiatief blijft bij de inwoner of vereniging zelf, maar we trekken wel gezamenlijk als partners op. We willen hiermee bereiken dat inwoners/verenigingen beter in staat zijn een initiatief binnen hun gemeenschap te realiseren.
Accommodaties hebben een spilfunctie in vitale kernen. Ze zijn een plek waar mensen elkaar ontmoeten, waar nieuwe ideeën worden geboren en vormen een spil in sociale cohesie in een kern.
Dit gaan we doen:
- We waarderen en stimuleren initiatieven van stichtingen, verenigingen en (vrijwilligers)organisaties die bijdragen aan de positieve gezondheid van inwoners en aan het versterken van vitale gemeenschappen. Dit doen we in 2024 voor het eerst volgens het nieuwe subsidiekader en de nieuwe subsidieregelingen. Financiële kaders blijven ongewijzigd ten opzichte van voorgaande jaren. We werken op gelijkwaardige basis én op basis van vertrouwen.
- Vooruitlopend op een nieuw te ontwikkelen accommodatiebeleid is in de begroting budget opgenomen, onder andere om:
- reeds genomen besluiten (het schrappen van een ombuiging op accommodaties in 2024) uit te kunnen voeren;
- in te kunnen spelen op onvoorziene of dringende knelpunten (voor een aantal accommodatie-gerelateerde zaken. Dit om reeds genomen besluiten te kunnen verwerken (onder andere de Wingerd, gymzaal America).
Begin 2024 herijken we het accommodatiebeleid. Daarin wordt duidelijk in hoeverre bijdrages structureel worden. We gaan meer gebruikmaken van dorpsondersteuners en ervaringsdeskundigen en verbinden hen – daar waar nodig – met voorliggende voorzieningen en professionele ondersteuning. Ervaring laat zien dat inwoners sneller hulp vragen aan dorpsondersteuners en ervaringsdeskundigen. Hierdoor kunnen inwoners sneller, in hun eigen omgeving en op basis van eigen kracht en die van de gemeenschap geholpen worden. Dorpsondersteuners en ervaringsdeskundigen verbinden, stimuleren ontmoetingen, verwijzen door en versterken het eigen netwerk.
1.4 Sport, leefstijl en gezondheid (beleidsveld 1.5)
We streven naar een gezonde generatie in 2040: veerkrachtige, weerbare, gezonde mensen die opgroeien, leven, werken en wonen in een gezonde leefomgeving met een sterke sociale basis. Vanuit het programma Vitale Kernen werken we aan een gezonde fysieke leefomgeving die uitnodigt tot bewegen en ontmoeten. Zo maken we het voor inwoners veel gemakkelijker om een gezonde leefstijl te ontwikkelen en vast te houden, versterken we de mentale veerkracht, weerbaarheid en hun welbevinden.
Dit gaan we doen:
- Onder de paraplu van IN! Horst aan de Maas sluiten we aan bij het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het Integraal Zorg Akkoord (IZA). We ontwikkelen een samenhangende lokale aanpak op drie uitvoeringslijnen: sport, bewegen & cultuur, gezondheid & sociale basis. Dat doen we met een domein-overstijgende inzet vanuit een gebiedsgeoriënteerde, lokale preventie-infrastructuur.
- We voeren samen met partners uit onderwijs, gezondheidszorg, kinderopvang en het verenigingsleven het Transitieplan Sport aan de Maas uit. Onze sportconsulenten werken samen met deze partners aan programma’s en activiteiten voor doelgroepen voor wie sporten of bewegen niet vanzelfsprekend is. Denk aan ouderen, minima, mensen met een beperking of mensen met een mindere gezondheid.
1.5 Cultuur, historie en erfgoed (beleidsveld 1.4)
Cultuur zorgt ervoor dat inwoners elkaar ontmoeten en meedoen. Cultuur en erfgoed leveren een belangrijke bijdrage aan vitale gemeenschappen, de sociale cohesie in kernen, een gezonde en gelukkige leefstijl voor inwoners en de beweging van zorg naar gezondheid (zie ook hoofdstuk 2; sociale basis).
Daarom zetten we in op een sterk verenigingsleven en het behouden en uitbreiden van het cultuuraanbod. Ook vinden we het belangrijk dat we zorgvuldig met ons erfgoed omgaan en de verhalen die erbij horen, levendig houden.
Dit gaan we doen:
- We stimuleren cultuur in onze gemeente via de programmalijn van het cultuurbeleid van Horst aan de Maas, IN! Horst aan de Maas en het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). We hebben hierbij extra aandacht voor jeugd, ouderen en kwetsbare doelgroepen.
- We evalueren en actualiseren in 2024 het cultuurbeleid. Dit doen we samen met inwoners, lokale cultuurverenigingen, professionals uit de sector en andere partners zoals onderwijsinstellingen, de bibliotheek en het welzijnswerk. We bespreken de evaluatie ook met de raad.
- We ontwikkelen nieuw Erfgoedbeleid en leggen dit voor aan de gemeenteraad. Met dit beleid geven we vorm en inhoud aan onze cultuurhistorie en ons erfgoed. Ook maken we de investeringen inzichtelijk die nodig zijn om cultuurhistorie en erfgoed te behouden en te ontwikkelen.
- In het vierde kwartaal van 2023 is een gebiedsvisie voor Kasteelpark ter Horst gereed. Op basis van deze visie bepalen we óf – en zo ja, welke – stappen we zetten in de uitvoering.
- We ondersteunen initiatieven die bijdragen aan het behouden, herstellen en versterken van erfgoed. Hetzelfde geldt voor initiatieven die bijdragen aan de ontsluiting van cultuurhistorie en erfgoed voor inwoners en toeristen.
Bij dit programma horen de volgende beleidsvelden:
1.1 Bouwen en wonen
1.2 Bouwgrondexploitaties en woningen
1.3 Bereikbaarheid, verkeersveiligheid en mobiliteit
1.4 Cultuur, historie en erfgoed
1.5 Sport
1.6 Inwonersparticipatie en initiatieven
1.7 Gezondheid